Sara Hastalığı Nedir?
Sara hastalığı, tıptaki adıyla epilepsi, beynin elektriksel aktivitesindeki ani ve geçici bozulmalardan kaynaklanan, nöbetlerle seyreden kronik bir nörolojik hastalıktır. Epilepsi, beyindeki sinir hücrelerinin anormal ve kontrolsüz elektriksel boşalmaları sonucu gelişir ve bu durum bilinç kaybı, kasılmalar, duyusal bozukluklar ya da geçici davranış değişikliklerine neden olabilir.
Dünya Sağlık Örgütü’ne göre dünya genelinde yaklaşık 50 milyon epilepsi hastası bulunmaktadır. Türkiye'de ise her 100 kişiden 1’inde epilepsi görülmektedir. Sara hastalığı, doğru tanı ve düzenli tedaviyle kontrol altına alınabilir, hatta birçok hastada nöbetler tamamen durdurulabilir.
Epilepsi Nasıl Ortaya Çıkar? Nedenleri
Epilepsi birçok farklı nedenle gelişebilir. Bazı bireylerde hastalığın nedeni açıkça belirlenemezken, bazı vakalarda altta yatan neden net şekilde saptanabilir:
Doğumsal ve Genetik Nedenler
-
Anne karnında gelişimsel beyin bozuklukları
-
Doğum travması veya doğum sonrası oksijen eksikliği
-
Kalıtsal epilepsi formları (Aile öyküsü varsa risk artar)
Edinsel (Sonradan Gelişen) Nedenler
-
Kafa travması (trafik kazaları, darbeler)
-
Beyin tümörleri veya beyin damar tıkanıklığı
-
Menenjit, ensefalit gibi beyin enfeksiyonları
-
İnme (felç)
-
Yüksek ateş sonrası geçirilen febril konvülsiyonlar
Metabolik ve Sistemik Etkenler
-
Kan şekeri düşüklüğü (hipoglisemi)
-
Böbrek veya karaciğer yetmezliği
-
Elektrolit bozuklukları (sodyum, kalsiyum dengesizlikleri)
-
Alkol veya madde yoksunluğu
Sara Hastalığının Belirtileri
Epilepside görülen nöbet türleri, beynin hangi bölgesinden kaynaklandığına ve ne kadar yayıldığına göre değişkenlik gösterir. Bu nedenle belirtiler kişiden kişiye oldukça farklı olabilir.
Yaygın Sara Belirtileri
-
Bilinç kaybı (genellikle birkaç saniye ya da dakika sürer)
-
Vücudun tamamında ani kasılma ve titremeler (tonik-klonik nöbet)
-
Gözlerin sabit bir noktaya dikilmesi veya boş bakışlar (absans nöbet)
-
Kol veya bacaklarda tek taraflı seğirmeler
-
Ağızdan köpük gelmesi
-
İdrar veya dışkı kaçırma
-
Nöbet sonrası sersemlik, baş ağrısı, yorgunluk
-
Deja vu, korku, tat veya koku alma halüsinasyonları (auralar)
Her bayılma epilepsi değildir. Kalp hastalıkları, kan şekeri düşüklüğü veya panik atak da benzer tablolarla karışabilir.
Epilepsi Türleri Nelerdir?
Genelleşmiş Tonik-Klonik Nöbet (Grand Mal)
Tüm vücutta kasılma, titreme ve bilinç kaybıyla seyreden en bilinen nöbet türüdür.
Absans Nöbet (Petit Mal)
Kısa süreli dalma, boş bakış ve çevreye tepkisizlikle kendini gösterir. Genellikle çocuklarda görülür.
Miyoklonik Nöbet
Kollarda veya bacaklarda ani, kısa süreli kas seğirmeleri ile ortaya çıkar. Bilinç kaybı genellikle olmaz.
Atonik Nöbet
Kas tonusunun ani kaybıyla kişi aniden yere düşebilir. "Düşme nöbeti" olarak da bilinir.
Tonik Nöbet
Kaslarda sertleşme olur, genellikle gece uykusunda görülür. Kısa sürelidir.
Klonik Nöbet
Aralıklı kasılma ve gevşemelerle seyreden nöbettir. Daha çok çocuklarda gözlemlenir.
Fokal (Parsiyel) Nöbet
Beynin belirli bir bölgesinden kaynaklanır.
Kompleks Fokal Nöbet
Bilinç etkilenir, kişi çevresine tepki vermez.
Sekonder Jeneralize Nöbet
Fokal başlayan ve sonrasında tüm vücuda yayılan nöbettir.
Sara Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?
Tanı koymak için hastanın nöbet öyküsü, gözlem, video kayıtları ve bazı özel testler önemlidir:
Tanıda Kullanılan Yöntemler
-
EEG (Elektroensefalografi): Beyin dalgalarının incelendiği temel testtir.
-
MRG (Manyetik Rezonans Görüntüleme): Beyinde yapısal bozukluk olup olmadığını belirler.
-
Kapsamlı Nörolojik Muayene
-
Kan testleri: Metabolik nedenleri dışlamak için yapılır.
-
Gerekirse Video EEG monitörizasyonu
Sara Hastalığı Tedavisi
Epilepsi, çoğu zaman ilaç tedavisi ile kontrol altına alınabilir. Ancak tedavi, hastanın nöbet tipine, sıklığına ve yaşam tarzına göre bireyselleştirilmelidir.
İlaç Tedavisi
-
Antiepileptik ilaçlar (AEİ): En yaygın tedavi yöntemidir.
-
Valproat
-
Karbamazepin
-
Levetirasetam
-
Lamotrijin vb.
-
-
İlaç seçimi, nöbet tipine ve hastanın durumuna göre belirlenir.
-
Tedaviye uyum çok önemlidir; ilaçların düzensiz kullanımı nöbetleri tetikleyebilir.
Cerrahi Seçenekler
-
Dirençli epilepsilerde (ilaçla kontrol edilemeyen)
-
Beyindeki epileptik odak cerrahi olarak çıkarılabilir.
Diğer Tedavi Yöntemleri
-
Vagus sinir stimülasyonu (VNS)
-
Ketojenik diyet (özellikle çocuklarda bazı dirençli vakalarda etkilidir)
-
Psikolojik destek / danışmanlık
-
Yaşam tarzı düzenlemeleri
Epilepsi Hastaları İçin Yaşam Önerileri
Uykusuz kalmaktan kaçının
İlaçlarınızı düzenli kullanın
Aşırı stres, alkol, ani ışık uyaranlarından uzak durun
Yüzme, bisiklet gibi sporları gözetim altında yapın
Doktor kontrollerinizi aksatmayın
Nöbet günlüğü tutmak, hastanın takibinde oldukça yardımcıdır.
Epilepsi Bulaşıcı mıdır?
Hayır. Epilepsi bulaşıcı bir hastalık değildir. Genetik geçişli olabilir ancak kişiden kişiye temasla ya da kan yoluyla geçmez. Toplumda bu konuda hâlâ birçok ön yargı bulunmaktadır.
Epilepsiyle Yaşam Mümkün!
Sara hastalığı, doğru tanı ve düzenli tedaviyle kontrol altına alınabilen bir hastalıktır. Hastaların %70’inden fazlası ilaç tedavisine iyi yanıt verir ve nöbet geçirmeden hayatlarına devam edebilir. Toplumun bilinçlenmesi, epilepsi hastalarının dışlanmadan, güvende hissettiği bir yaşam sürmesi açısından son derece önemlidir.
