Nazogastrik Sonda Ne İşe Yarar?
Beslenme, ilaç uygulama ya da mide içeriğinin boşaltılması gerektiğinde, doğal yollarla mümkün olmayan durumlarda devreye giren tıbbi araçlardan biri de **nazogastrik sonda (NG sonda)**dır. Nazogastrik sonda, burun deliğinden girilerek mideye kadar ilerletilen ince ve esnek bir tüptür.
Genellikle hastane ortamında takılan NG sonda, bazı durumlarda evde bakım süreçlerinin de bir parçası haline gelir. Ancak bu süreç yalnızca sağlık personeli gözetiminde yürütülmelidir. Bu rehberde NG sondanın ne olduğu, hangi durumlarda takıldığı, neden gerekli olduğu ve dikkat edilmesi gereken noktalar detaylı ve sade bir dille açıklanmıştır.
Nazogastrik Sonda (NG Sonda) Nedir?
Nazogastrik sonda, burundan mideye doğru ilerletilen, plastik veya silikon yapıdaki ince, steril bir tüptür. “Nazo” (burun) ve “gastrik” (mide) kelimelerinin birleşiminden oluşur. Sonda ucunun mideye ulaştığından emin olmak için genellikle takılma işlemi sırasında hekim veya hemşire çeşitli testler uygular (hava verme, aspirasyon, X-ray gibi).
NG sonda, hem kısa süreli enteral (mide yoluyla) beslenme amacıyla hem de mide boşaltımı için kullanılır.
Hangi Durumlarda Nazogastrik Sonda Takılır?
Nazogastrik sonda takılması birçok klinik senaryo için gereklidir. Bunlar genellikle beslenme bozukluğu, bilinç kaybı, mide boşaltımı ve ilaç uygulamalarıyla ilgilidir.
1. Ağız Yoluyla Beslenemeyen Hastalarda
-
Yutma refleksi olmayan bireylerde (felç, inme, ALS gibi)
-
Bilinci kapalı hastalarda
-
Yoğun bakım hastalarında
-
Kanser nedeniyle yutma güçlüğü yaşayan bireylerde
2. Kısa Süreli Enteral Beslenme Amaçlı
-
Ameliyat sonrası dönem (özellikle mide-bağırsak cerrahisi)
-
Ağızdan gıda alamayan, ancak geçici bir süreçten geçen hastalarda
-
Anoreksiya gibi ciddi yetersiz beslenme vakalarında
3. Mide Boşaltımı için
-
Mide içeriğinin boşaltılması gereken hastalarda
-
Zehirlenme vakalarında mide yıkama için
-
Mide çıkışında tıkanıklık varsa (obstrüksiyon)
-
Yoğun kusma sonrası mide rahatlatmak için
4. İlaç Verilmesi Gereken Durumlarda
-
Oral yolla ilaç alamayan hastalarda
-
Sıvı formda verilen ilaçların mideye doğrudan ulaştırılması gerektiğinde
NG Sonda Takılması Nasıl Gerçekleşir?
NG sonda takma işlemi mutlaka eğitimli bir sağlık personeli tarafından uygulanmalıdır. İşlem sırasında:
-
Hasta yarı oturur pozisyona getirilir
-
Uygun burun deliği seçilir
-
Sonda kayganlaştırılır
-
Yavaşça burun deliğinden geçirilerek yutkunma ile mideye yönlendirilir
-
Doğru konum teyit edilir
-
Burun üzerine sabitleyici bant uygulanır
-
Sonda torbası veya beslenme pompasına bağlanır
Sonda Takılan Hastada Dikkat Edilmesi Gerekenler
-
Burun çevresindeki cilt kontrol edilmeli, tahriş varsa bildirilmelidir
-
Hasta öksürüyorsa, sondanın akciğere kaçma riski göz önüne alınmalı
-
Sonda pozisyonu her gün kontrol edilmelidir (milimetre takibi yapılabilir)
-
Beslenme ve ilaç uygulaması öncesi sonda açıklığı test edilmelidir
-
Tıkanma riski için her işlem sonrası sonda yıkanmalıdır (steril su ile)
Evde NG Sonda Takılı Hastalarda Bakım Önerileri
Nazogastrik sonda takılı hastanın evde bakımı özen ve dikkat gerektirir:
-
Sondanın burun üzerindeki sabitleme bandı sık sık yenilenmelidir
-
Mide içeriği kaçağı olup olmadığı kontrol edilmelidir
-
Hasta yarı oturur pozisyonda tutulmalı (beslenme sonrası da en az 30 dakika)
-
Sonda tıkanmaması için uygulama sonrası 20–30 ml steril su ile yıkama yapılmalı
-
Günde 1 kez burun ve ağız hijyeni sağlanmalıdır
-
Enfeksiyon bulgularına (ateş, kusma, karında şişlik) dikkat edilmelidir
NG Sonda Ne Zaman Değiştirilmeli?
-
Tıkanıklık varsa
-
Pozisyonu kaymışsa
-
Hasta kusmuşsa ve sonda dışarı çıktıysa
-
Ciltte yara veya enfeksiyon oluşmuşsa
-
7–10 günü geçmişse (doktor kararıyla uzatılabilir)
Değişim işlemi mutlaka sağlık personeli tarafından yapılmalıdır.
Komplikasyonlar ve Riskler
NG sonda kullanımı güvenli olmakla birlikte bazı riskler içerir:
-
Burun içi tahriş, yara ve kanama
-
Aspirasyon (akciğere kaçan mide içeriği)
-
Sonda tıkanması
-
Mide rahatsızlığı ve gaz
-
Sonda yanlış yerleşirse akciğere yönlenme
Nazogastrik Sondalar Bilinçli Kullanıldığında Hayat Kurtarır
Nazogastrik sonda, birçok hastalıkta geçici ama etkili bir çözüm sunar. Özellikle beslenme desteği gereken, ilaç alamayan ya da mide boşaltımı gereken hastalarda hızlı, pratik ve etkili bir yöntemdir. Ancak bilinçsiz ve hijyene dikkat edilmeden yapılan uygulamalar, faydadan çok zarara neden olabilir.
Unutmayın:
Doğru takılan ve iyi bakımı yapılan bir NG sonda, hastanın iyileşme sürecine büyük katkı sağlar.
